Du lịch trở thành nguồn thu nhập chính

Mặc dù đợt rét đầu mùa năm 2023 đang về gần biên giới Việt - Trung, tôi vẫn mượn chiếc xe máy quyết tâm đến bằng được xã biên giới Sin Suối Hồ, huyện Phong Thổ, Lai Châu. Gặp lại Trung tá San, tôi đề nghị: “Anh cử giúp một cán bộ đưa tôi đến bản người dân tộc Mông không uống rượu, không sử dụng ma tuý... ngay sáng hôm nay luôn đi”.

Xe vừa đến đầu bản Sin Suối Hồ, tôi thấy ngạc nhiên, đường sá, nhà cửa rất sạch đẹp. Dừng xe ở “chợ du lịch” quan sát, tôi hấy những gian hàng áo quần thổ cẩm của dân tộc Mông treo bán đầy nhà, không có ai đứng ra trông coi.

Anh Hảng A Xà, sinh năm 1975, Chủ tịch Hợp tác xã du lịch Sin Suối Hồ, người uy tín của xã Sin Suối Hồ giới thiệu: “Cái áo này trị giá 550.000 đồng, túi nhỏ kia 250.000 đồng.... Nếu khách thuê chụp ảnh lưu niệm thì giá rẻ. Hàng hóa để cả ngày, cả đêm ở chợ, không có cửa khóa, không cần bảo vệ, không có mất trộm, kể cả khi có mấy trăm khách du lịch ngủ lại qua đêm trong bản cũng chẳng vấn đề gì”.

- Nghe anh em Biên phòng nói bản này thu hút khách du lịch đến tham quan rất đông, sao tôi chỉ thấy được một đoàn du lịch mấy người vừa mới đi qua? - tôi hỏi.

Anh Xà trả lởi: “Dịp hè năm 2023, khách đến bản Sin Suối Hồ từ 600 - 1.000 người/ngày, dịp lễ 30/4, 2/9 có khoảng 500 người lưu trú qua đêm tại bản. Khách nước ngoài thì họ đến đây trải nghiệm quanh năm”.

- Khách đến đông sẽ có nhiều vấn đề phát sinh ở trong bản, công ty nào đã điều hành chuyên nghiệp tại bản mình - tôi hỏi tiếp.

- “Người dân cả bản Sin Suối Hồ đã thành nền nếp, kỹ năng phục vụ khách chuyên nghiệp, không cần đến công ty nào. Khách đến đây tìm hiểu nét văn hóa, phong tục người dân tộc Mông, thì chính người dân chúng tôi đứng ra giới thiệu, phục vụ khách, khi đó, khách mới cảm nhận được nét đặc trưng của du lịch vùng cao biên giới” - anh Xà đáp.

Ở Sin Suối Hồ, anh Xà là người được mọi người đánh giá cao, với uy tín của mình, anh liên kết, tập hợp người dân trong bản, thành lập Hợp tác xã du lịch, trực tiếp hướng dẫn, điều hành mọi hoạt động du lịch của bản Sin Suối Hồ. Bản có 148 hộ, hơn 700 nhân khẩu, đây là bản du lịch cộng đồng, tất cả các ngôi nhà của bản đều có phòng ở đón khách lưu trú qua đêm.

“Nhu cầu khách đến ở ngày càng lớn, năm ngoái đã làm thêm mấy dãy nhà, kết hợp làm nhà hàng. Năm 2023, hợp tác xã đầu tư xây dựng thêm nhiều khu nhà ở theo văn hóa dân tộc Mông, phải làm xong sớm để đón khách dịp Tết Nguyên đán năm 2024” - anh Xà vừa nói, vừa chỉ những khu nhà đang làm.

Bản du lịch cộng đồng Sin Suối Hồ nằm ở độ cao 1.500m so với mực nước biển, cảnh quan thiên nhiên rất đẹp, khí hậu mát mẻ quanh năm. Nguồn thu nhập chính của người dân bản Sin Suối Hồ là du lịch, anh Xà đã tổ chức cho bà con làm “trọn gói”, lập ra những đội nấu ăn theo khách châu Á, châu Âu, đội lái xe, văn nghệ, đo đường (hướng dẫn leo núi)... Tổ phụ nữ biết làm áo, mũ, túi xách... của dân tộc Mông bán cho khách.

Chinh phục trái tim người trong bản

Chúng tôi tìm hiểu câu chuyện quá khứ của bản Sin Suối Hồ, trước năm 1995, gần như cả bản nghiện ma tuý, đất sản xuất của bản trở thành nơi trồng cây thuốc phiện (hoa anh túc). Anh Xà tâm sự: “Đêm nằm suy nghĩ, chẳng lẽ dân tộc của bản mình đã đi vào đường cụt hay sao, nhà ai cũng có người nghiện ma tuý nằm vật vờ, có gia đình 12 người đều nghiện hết. Tôi đến bàn với anh Vàng A Chỉnh (hiện nay đang là trưởng bản) và anh Vàng A Thứ (cả hai đều sinh năm 1975) về kế hoạch cai nghiện ma tuý cho cả bản”.

Cả ba người trẻ tuổi tiên phong đến từng nhà để vận động đưa người đi cai nghiện ma tuý, nhiều người bảo: “Không làm được đâu. Khó lắm”. Nhưng họ quyết tâm vào rừng làm những cái lán nhỏ để đưa bà con vào rừng tự cai nghiện, mặt khác huy động bà con đi chặt, nhổ bỏ sạch cây thuốc phiện ở trong bản.

Lúc đầu chỉ cai nghiện 3 – 5 người/đợt, về sau có kinh nghiệm và có sự giúp đỡ của chính quyền xã, Đồn Biên phòng Sin Suối Hồ, số người tự nguyện đi cai nghiện tăng lên 15 – 20 người/đợt.

“Giai đoạn đầu, người phản đối nhiều hơn người đồng ý, nhóm nòng cốt chúng tôi quyết tâm làm, dần dần chinh phục được trái tim của họ bằng những việc làm như người thân trong nhà. Người cai trước thành công, kèm cho người mới cai sau, làm ròng rã 10 năm mới “quét sạch” ma tuý ở bản Sin Suối Hồ” - anh Xà kể lại.

Nhóm cốt cán bắt đầu đi tiên phong và vận động bà con trong bản bỏ uống rượu say sưa, thực hiện tư duy kinh tế mới, kỹ năng sống, không tảo hôn, không ỉ lại,... Lập ra những nhóm nhỏ sinh hoạt cộng động giúp đỡ nhau, chẳng hạn làm chuồng trại chăn nuôi tập trung để đảm bảo vệ sinh môi trường và bảo vệ rừng...

Năm 2010, anh Xà đã đi các nơi quan sát, học tập làm du lịch cộng đồng, đưa mô hình về bản Sin Suối Hồ áp dụng. Giai đoạn đầu cũng gặp muôn vàn khó khăn, trở ngại, anh Xà quyết tâm làm đến cho đến ngày thành công. Để có bản sắc riêng của dân tộc mình, anh tự nghiên cứu, vận dụng thực tiễn để phát triển du lịch quy mô lớn mang tính chuyên nghiệp cao. Từ chỗ làm du lịch, nên nhà ai cũng có đồng vào đồng ra. Nhiều hộ đã trở nên khá giả, mở rộng cơ sở lưu trú đón khách du lịch ở qua đêm.

Anh Sùng A Phông, dân tộc Mông, bản Sin Suối Hồ chia sẻ: “Tôi nghe lời anh Xà giải thích về tầm nhìn trong làm du lịch, cần đầu tư làm hồ nuôi cá nước lạnh, vừa có sản phẩm tăng thu nhập, vừa có cá phục vụ khách tại chỗ. Tôi đã đầu tư mấy trăm triệu đồng xây bể nuôi cá hồi, cá tầm, năm ngoái lãi 250 triệu đồng. Hiện nay, còn 2.000 con cá tầm thịt đến Tết năm 2024 sẽ bán đạt khoảng 400 triệu đồng”.

Hỏi chuyện, ai trong bản cũng kính trọng anh Xà, vì có kiến thức tốt, có tấm lòng bao dung. “Anh Xà nói gì bà con trong bản cũng nghe theo, bởi vì anh là người có uy tín cao trong bản. Công lao và trí tuệ của anh Xà đóng góp vào bản Sin Suối Hồ rất lớn, tạo nên khu du lịch nổi tiếng ở vùng biên giới Lai Châu. Điểm bản du lịch cộng đồng Sin Suối Hồ đã vinh dự nhận được Giải thưởng Du lịch ASEAN 2023, anh Xà đã thay mặt bà con dân bản đi ra nước ngoài nhận giải thưởng” - Ông Hoàng Văn Đại, Phó Bí thư Đảng uỷ xã Sin Suối Hồ nhận xét.

Lệ Giang